Vortex temporum

30 października 2018, Nowy Teatr, Warszawa ul. Madalińskiego 10/16,  godz.19:00

Witold Lutosławski – muzyka na flet solo do sztuki teatralnej Alfreda de Musseta „Nie igra się z miłością”

Gérard Grisey – „Vortex Temporum

Chain Ensemble: Andrzej Bauer – dyrygent, prowadzenie koncertu; Ewa Liebchen – flet; Julian Paprocki – klarnet; Adam Kośmieja – fortepian; Anna Kwiatkowska – skrzypce; Rafał Zalech – altówka; Mikołaj Pałosz – wiolonczela

Gérard Grisey (1946- 1998) to kompozytor nieodmiennie kojarzący się ze spektralizmem, choć francuski twórca pojęcia tego sam nie wymyślił, a nawet uważał, że inne określenia bardziej do jego utworów pasują. Modelowanie rozmaitych elementów muzyki (formy, przebiegów czasowo-rytmicznych, harmonii, barwy itd.) na wzór struktur odnajdywanych w naturze samego dźwięku, widocznych na „spektrogramach”, okazało się jedną z ważniejszych inspiracji dla współczesnych kompozytorów. „Naukowe” podejście w przypadku Griseya dało w rezultacie muzykę atrakcyjną i fascynującą. 
„Vortex Temporum” („Wir czasu”) to jeden z jego najważniejszych utworów. Odnajdziemy w nim żywą, mocno złożoną pulsację rytmiczną, wyrafinowane współbrzmienia, konstrukcję formalną, charakterystyczne muzyczne gesty i niezwykłe ewolucje barw. Muzyczną materię kompozytor niejednokrotnie ukazuje słuchaczowi w „mikroskopowym” powiększeniu, pomagając wniknąć w jej głęboko ukryte aspekty. Grisey mawiał, że „Vortex Temporum” umożliwia przeżywanie czasu na rozmaite, na co dzień niedostępne sposoby – mamy tu zatem „czas ptaków, ludzi i wielorybów”. Czy „doświadczanie wielu wymiarów czasowych naraz” jest adekwatnym opisem wrażeń, jakie odnosi słuchacz? Czy może tytułowy wir czasu stanowi jedynie metaforyczny opis pracy kompozytora? Wywołanie określonych wrażeń niewątpliwie było zamiarem francuskiego twórcy, o czym świadczy komentarz Griseya bezpośrednio odnoszący się do drugiej części utworu, w której chciał: „stworzyć w powolnym przebiegu wrażenie zawrotnego ruchu sferycznego. Wznoszące się ruchy spektrów, osadzenie ich podstaw w chromatycznym opadaniu filtrowanym przez fortepian, wywołują coś w rodzaju podwójnej rotacji, nieustanny ruch okrężny wokół samych siebie”. Być może mistyczna aura, jaką wielu w muzyce Griseya odnajduje, jest rezultatem takich właśnie zabiegów?
Na koncercie Chain Ensemble obok „Vortex Temporum” zabrzmi muzyka na flet solo do sztuki teatralnej Alfreda de Musseta „Nie igra się z miłością”. Utwór ten, powstały w 1953 roku na zamówienie Tadeusza Byrskiego – dyrektora teatrów w Kielcach i Poznaniu w latach 50. i 60. XX wieku, długo uchodził za zaginiony. Odnaleziono go dopiero w 2013 roku. 


Organizator: Towarzystwo im. Witolda Lutosławskiego
Projekt „Scena Nowej Muzyki”)   współfinansuje m.st. Warszawa